Ko i zašto ruši pravoslavna groblja i krstove od Bosne do Kosova
- Poštovanje groblja i grobova, pokojnika, trebalo bi da je civilizacijska tekovina, nešto što se podrazumijeva. Zašto to na ovim prostorima nije slučaj?
Od okoline Sarajeva do Zenice, Kaknja, Zavidovića, od Kosovske Mitrovice do Orahovca, Peći, Prištine, Istoka, Đakovice, godinama unazad ponavljaju se iste slike. Oskrnavljena groblja, pootvarani grobovi pravoslavaca, polomljeni i oštećeni krstovi, porazbijani nadgrobni spomenici…
Razlike su samo u nijansama. Po Bosni samo lome krstove i ruše spomenike, po Kosovu i Metohiji raskopavaju i grobove.
Iz Odbora za zaštitu prava Srba u FBiH prije dvije godine, poslije tadašnjih slučajeva skrnavljenja grobova pravoslavaca u Federaciji BiH saopštili su da su u poslednjih pet godina pravoslavni spomenici na grobljima rušeni na lokacijama – “Ljubetovo, Mošćanica i Osojnica pored Zenice, Subotinja i Karaula pored Kaknja, Gornje Babice pored Lukavca, Brezičani kod Donjeg Vakufa, u bihaćkom naselju Nova četvrt, u Gornjoj Sanici u opštini Ključ, u selu Gostović u opštini Zavidovići, u Vozući pored Zavidovića, u Gornjoj Maoči u opštini Srebrenik, groblju Durač pored Gračanice, Krivača i Vrnojevići u opštini Živinice, te u Dubnici pored Kalesije”.
Objavljen je i podatak da je od 1.121 prvavoslavnih grobalja na teritoriji Federacije BiH samo 100 neoštećeno a ona su na udaljenim, nepristupačnim, zabačenim područjima.
Početkom septembra ove godine iz sela Pečuj kraj Zenice stigla je vijest da su “nepoznati počinioci” na pravoslavnom groblju polomili i oštetili 60 krstova i četiri spomenika – nadgrobne ploče. Uglavnom su spomenici slupani a krstovi većina oštećeni, mada ima i prelomljenih.
“Ovo definitvno nije stav zajednice i nema neprijateljstva prema nama, ali ima neko nešto protiv nas dok je to uradio. Ali nadam se da će biti privedeni pravdi”, kazao je Marko Maleš, starješina crkve Rođenja Presvete Bogorodice u Zenici za Žurnal.
Pravoslavni povratnici u selu Siga na Kosmetu prije koju godinu po šumi su sakupljali kosti svojih predaka pošto su komšije, ranije, masivne betonske grobnice, a to nije moglo bez mehanizacije, raskopali, razbili, kroz rupe na grobnicama izvlačili posmrtne ostatke pokojnika. Na groblju su posjekli staro hrastovo stablo pa poslije zapalili panj da iz njega, slučajno, ne niknu mladice.
“Najtužnije su slike obijenih dječjih grobića, beba rođenih i umrlih u istoj godini”, svjedočila je prije koju godinu profesorka Mitra Reljić, autor knjige “Srpska groblja na Kosovu i Metohiji” , piše RT.RS.
Staro srpsko pravoslavno groblje u Vitini na Kosovu i Metohiji na Gugl mapama preimenovano je u “albansko pravoslavno”, groblje u Đakovici, po svjedočenju profesorke Reljić je betonirano. Albanci tamo odlažu građevinski otpad, stare traktore i mašine, gledano sa strane niko više ne bi ni rekao da je tu bilo groblje.
Groblje u Velikoj Reci kod Vučitrna uništili su tako što su navukli tone šljunka preko, i ono se ne vidi. Mnoga groblja su preorana, popločana, pretvorena u deponije smeća. Groblje u Istoku preorano je uz pomoć buldožera, teških mašina.
Pred slikama uništenih srpskih grobalja na KiM, pred slikama polomljenih krstova i oborenih spomenika na groblju u selu kraj Zenice, na drugim grobljima u Federaciji BiH, otvara se pitanje kako na Zapadu, ako već nema reakcije, osude, nema osnovne ljudske empatije prema onima kojima ovakvi postupci pričinjavaju neviđenu bol?
“Ne može se tako nešto očekivati sa te strane. Prosto zato što bi trebalo da se sjetimo da je, recimo, istorija SAD započela najvećim genocidom u istoriji čovječanstva a onda praksom zatiranja svih tragova genocida. Međutim do dan danas dijelovi istorije se otkrivaju, saznaju, pa se tako sada otkrivaju masovna groblja u kojima se sahranjuju djeca koja su, pošto su bila oteta od roditelja Indijanaca, bila zatvarana pa čak i ubijana u onim školama u Kanadi, SAD… To su zemlje koje imaju dugu praksu genocida i zatiranja”, kaže za RT Balkan profesor istorije na Filozofskom fakultetu u Beogradu dr Miloš Ković.
Ipak, Ambasada SAD-a u BiH oštro je osudila skrnavljenje pravoslavnog groblja u Pečuju kod Zenice, istakavši da takva djela podrivaju pomirenje i bezbjednost.
“Oštro osuđujemo svaki čin vandalizma i netolerancije”, rečeno je Srni u Ambasadi.