Zašto se Dan pobjede nad fašizmom u svijetu obilježava na dva različita datuma?
Dan pobjede nad fašizmom ili samo Dan pobjede, praznik je koji obilježava pobjedu Sovjetskog saveza nad nacističkom Njemačkom u Drugom svjetskom ratu.
Prvi put je inauguriran u 16 republika Sovjetskog saveza nakon potpisivanja predaje Nijemaca u kasno večer na 8. maj (9. maj po moskovskom vremenu) 1945. godine.
Početni dokument je potpisan u Reimsu 7. maja 1945. Druga ceremonija predaje organizovana je u sačuvanom dvorcu u predgrađu Berlina kasno 8. maja, kada je već bio 9. maj u Moskvi zbog razlike u vremenskim zonama. Maršal Wilhelm Keitel, šef OKW-a, potpisao je završni tekst njemačke bezuslovne predaje, koji je potpisao i maršal Georgij Žukov, u ime Vrhovnog zapovjedništva Crvene armije, i šefa vazduhoplovnih snaga Arthura Teddera, u ime Savezničkih ekspedicionih snaga, u prisustvu generala Carla Spaatza i generala Jean de Lattre de Tassigny, kao svjedoka.
Sovjetska vlada objavila je pobjedu rano 9. maja nakon ceremonije potpisivanja u Berlinu, piše Klix.
U svim zemljama Evropske unije Dan pobjede nad fašizmom (Dan oslobođenja) slavi se 8. maja kao državni praznik, a ne 9. maja. S druge strane Dan Evrope slavi se 9. maja kojim se obilježava godišnjica Schumanove deklaracije, koja predstavlja začetak Evropske unije, pa javnost često miješa Dan Evrope i Dan pobjede nad fašizmom.
Dan pobjede 9. maja danas se službeno slavi i u Armeniji, Azerbajdžanu, Bjelorusiji, Bosni i Hercegovini, Bugarskoj, Crnoj Gori, Gruziji, Izraelu, Kazahstanu, Kirgistanu, Moldaviji, Mongoliji, Rusiji, Srbiji, Tadžikistanu, Turkmenistanu i Uzbekistanu.
Obilježavanje 9. maja kao Dana pobjede nad fašizmom u Bosni i Hercegovini i susjednim zemljama tradicija je nekadašnje Jugoslavije, koja se nastavila i u nezavisnim zemljama koje su nastala raspadom bivše zemlje.
Po ugledu na većinu evropskih zemalja Ukrajina je 2023. godine za obilježavanje Dana pobjede odredila 8. maj želeći time jasno razgraničiti bilo kakvu simboliku sa današnjim obilježavanjem 9. maja u Ruskoj Federaciji.
Zastupnik Stranke za BiH Admir Čavalić je na svom X profilu istakao da se 9. maj još uvijek obilježava uglavnom u Rusiji i zemljama pod ruskim utjecajem, osim Izraela i Novog Zelanda.
S tim u vezi podnio je apelaciju Vladi Federacije BiH da se “za početak” pored 9. maja i 8. maja krene obilježavati kao Dan pobjede nad fašizmom. Dodao je da će istu inicijativu uputiti Vladi Republike Srpske i čelnicima Brčko Distrikta.
On smatra da 9. maj sve više postaje sveruski nacionalni dan, čime ona pokazuje vojnu moć kroz vojne parade, ali i komemoracije širom svijeta.
Vlada Federacije odbila je Čavalićevu inicijativu
S druge strane postavlja se pitanje same opravdanosti pomjeranja dana proslave jer ovakva inicijativa lako može dovesti zemlju u situaciju da dok se približavamo tradiciji zapadno-evropskih zemalja, krenemo u udaljavanje unutar vlastite zemlje, zanemarujući da su neki od praznika iz bivše zemlje, a koji se i danas obilježavaju, rijetki oko kojih se svi građani BiH okupljaju.
Istorija Bosne i Hercegovine u njenom modernom obliku vezana je primarno za Jugoslaviju (1943. i ZAVNOBiH i AVNOJ), a ne Evropsku uniju ili bilo koju drugu organizaciju, pa je odbacivanje jugoslovenske tradicije u svakom aspektu i po svaku cijenu, zbog procesa koji traju unutar Ruske Federacije, pogrešan korak, piše Klix.